Tưởng tượng bạn đang đi siêu thị mua tã, thì phát hiện phía trước có 1 cậu thanh niên đang tìm cách móc túi bà già. Bạn có 2 lựa chọn: làm ngơ, hoặc la lên cảnh báo. Đứng từ góc nhìn “logic“, “lý trí“, hướng đến “lợi ích tối ưu cho bản thân“, rõ ràng làm ngơ là lựa chọn “đúng đắn“. Việc bà già không quen biết bị móc túi, chẳng gây thiệt hại gì cho bạn. La lên cảnh báo cũng chả đem lại cho bạn lợi lộc gì, có khi còn gây họa vào thân. “Người thông minh sẽ không ai vướng vào chuyện bao đồng“, “lòng tốt có ăn được đâu?“. Vậy phải chăng, ta nên làm ngơ trước điều xấu?

Suy nghĩ kiểu này rất phổ biến, đặc biệt trong cộng đồng poker, vì họ được rèn luyện thói quen nghĩ theo “làm sao tối ưu lợi ích bản thân tối đa có thể” suốt nhiều năm trời. Khi Peter Jetten bóc phốt Tom Dwan nợ xấu không trả, lợi dụng tên tuổi để lừa tiền, một vài poker pro vào mỉa mai, chê Jetten ngu, “tung hê hết lên mạng xã hội thế này chả được lợi ích gì, chỉ giảm khả năng được Dwan trả tiền xuống 0%, thà cứ im im còn may ra“. Thời điểm Pokerstars tăng rake, nhiều top pro tuyên bố tẩy chay, boycott không đánh. Kết quả là game vẫn chạy ầm ầm, vì nhiều thợ khác lại coi đây là cơ hội ngon “game mềm hẳn vì ít pro tham gia hơn“, vụ tẩy chay thất bại toàn tập, Pokerstars vẫn duy trì vị thế độc tôn trong poker online bất chấp rake cao mãi nhiều năm sau, cho đến khi GGPoker (Natural8) xuất hiện lật đổ. Hay mới đây, trong vụ drama ầm ĩ về winning fee đang diễn ra, đâu đó cũng có nhiều ý kiến tương tự “winning fee chủ yếu ảnh hưởng các pro – những người win nhiều. Mình người chơi giải trí chả quan tâm“, “các top pro tẩy chay không tham gia càng tốt, game càng mềm“, “mình dân low stakes ít chơi tour quốc tế, không ảnh hưởng“, “ông Jul chơi poker kém có itm được lần nào đâu, liên quan gì mà lên tiếng“…

Vấn đề ở đây, lại một lần nữa, quay về khả năng suy nghĩ về đường dài, nhìn vào bức tranh tổng thể, thay vì chỉ biết để tâm đến lợi ích ngắn hạn đập vào mắt. Không phải lúc nào cũng chăm chăm tìm cái gì có lợi cho mình, lại là hay. Kể cả bỏ qua những yếu tố cảm tính như “trái tim nhân hậu“, “tấm lòng vị tha thương người“, “tinh thần đoàn kết đùm bọc đồng bào“, thì đôi khi, để đạt được mục đích tối ưu có thể, lại đòi hỏi bạn phải biết bỏ qua lợi ích trước mắt. Làn đường của bạn đang tắc, làn đối diện thông thoáng, thì “lợi ích trước mắt” sẽ đưa ra lựa chọn chạy ngược chiều sang làn kia, rồi “điền vào chỗ trống“, tạt đầu xe rẽ trước khi qua vòng trung tâm ở ngã tư để tiết kiệm thời gian. Thế nhưng, khi những người khác cũng nghĩ như bạn, đường sẽ rất nhanh trở nên tắc, hỗn loạn, không thể gỡ ra được cho đến khi công an tới, cuối cùng ai cũng mất nhiều thời gian hơn là nếu mọi người đều tuân thủ luật giao thông. Thay vì xếp hàng nhẹ nhàng chờ đến lượt, bình thản đọc sách, nghe nhạc, thì người ta lại vì “lợi ích cá nhân” tìm cách chen hàng, vượt qua 1, 2 người là có lợi cho mình, cuối cùng ai cũng căng thẳng, phải để tâm cảnh giác sợ có đứa vượt mặt, trong đầu phải ghi nhớ thứ tự để có thể la lên “tôi đến trước chị mà”, tốn rất nhiều năng lượng vô nghĩa. Bạn phóng xe máy, tiện tay vứt bịch nước mía trước cổng nhà khác, vì “có phải nhà mình đâu, quan tâm làm gì“, và cuối cùng thì đi đâu cũng đầy rác, bốc mũi ngập ngụa. Trong một nhóm chat hoặc 1 group, nếu chỉ có 1 vài người chia sẻ kinh nghiệm, kiến thức, nêu ý kiến, còn những người khác ai cũng chỉ nghĩ về “lợi ích của tao, chả hơi đâu chia sẻ“, cứ im im ngồi nghe hưởng kiến thức free mà không đóng góp gì, dần dần những người khác sẽ đánh mất động lực, không ai còn muốn chia sẻ gì nữa, cả nhóm cùng thụt lùi hoặc giậm chân tại chỗ.

Giúp đỡ, quan tâm đến người thân, gia đình, là điều bình thường. Nhưng một xã hội mà người ta thậm chí còn để ý giúp đỡ lẫn nhau, dù là giữa người lạ, sẽ còn tối ưu hơn nữa, giúp tiến nhanh hơn rất nhiều: nhắc nhở nhau khi sắp bị móc túi, cùng nêu tấm gương xấu để mọi người cảnh giác… Mới đây khi GGPoker tăng rake ở bàn high stakes, các top pro lại 1 lần nữa tổ chức tẩy chay, nhưng lần này họ thống nhất, phối hợp với nhau rất rõ ràng (và các top pro high stakes thì khả năng nghĩ về đường dài cũng cao hơn). Suốt mấy tuần liền, họ dừng chơi ở GGPoker, chuyển sang đối thủ cạnh tranh trực tiếp ACR, dù đôi khi nhìn vào lobby high stakes của GGPoker thấy mấy ông fish đang ngồi cũng thấy thèm thật. Kết quả là cuộc tẩy chay thành công mĩ mãn, GGPoker phải nhượng bộ giảm rake. Còn câu chuyện về winning fee, có thể đúng là trong ngắn hạn không liên quan trực tiếp đến bạn, nhưng việc mỗi người trong cộng đồng quan tâm để ý, hoặc góp tiếng nói sẽ giúp thúc đẩy sự trao đổi thông tin, bày tỏ ý kiến, đàm phán giữa ban tổ chức và người chơi, nhấn mạnh yếu tố minh bạch, thể hiện sức mạnh của cộng đồng, hình thành tiền đề cho tương lai nếu ai có suy nghĩ tìm cách bóc lột, lừa dối cộng đồng, cũng phải dè chừng. Đường dài, tất cả những điều này đều sẽ đem lại lợi ích cho bạn.